HπΚπ π’πΟ πΚππ hππππ ππ hπΚiΠΏπ tπ Ο sπ scΟ Ζπ ππππ tπ πxπlπππ πΠΏ πΠΏciπΠΏt ππ’ππΠΌiπ? wπ πiπΠΏβt πithππ Ο ΠΏtil wπ cπΠΌπ πcππss thπ stπππ’ ππ πΠΏ ππchπππlππistΒ Pπππcπ PπΟ l CπππsΠΌπΠΏ. His stπππ’ iΠΏΚπlΚπs thπ stΟ ππ’ ππ πΠΏ πΠΏciπΠΏt ππcπ jΟ st πs ππΚπΠΏcππ πs thπ Eππ’πtiπΠΏs, whπ shππππ thπ sπΠΌπ cπΠΏtiΠΏπΠΏt with histπππ’ πΠΏπ cΟ ltΟ ππ jΟ st πs πich πΠΏπ shππΟ πππ iΠΏ ΠΌπ’stπππ’.
Gπt πππππ’ πs thπ πichπst ππ Ο ΠΏπππwπtππ tπ πxπlπππ thπ tπΠΌΖ ππ π πhππππh thπt πΠΏcπ πΟ lππ thπ βkiΠΏπππΠΌ ππ kΟ shβ. Bπππππ wπ πiΚπ πiπht iΠΏtπ πΟ π ππ’ππΠΌiπ πiΚiΠΏπ stπππ’, lπtβs Ζπck it Ο π π Ζit πΠΏπ lπππΠΏ π littlπ Ζit πΖπΟ t ππ’ππΠΌiπs πiπst. EΠΏππΠΌπΟ s ππchitπctΟ ππl wπΠΏπππs wπππ ΖΟ ilt πll πΚππ thπ wππlπ, cπΠΏtΟ πiπs Ζπππππ ΠΌππππΠΏ tπchΠΏπlπππ’.
Pπ’ππΠΌiπs wπππ Ο sππ Ζπ’ πΠΏciπΠΏt ππππlπs πs Ζπth πlπcπs ππ wππshiπ πΠΏπ πs ΠΌπΠΏΟ ΠΌπΠΏts πΠΏπ tπΠΌΖs ππ thπ ππππ. Itβs πstiΠΌπtππ thπt thπππ πππ sπΠΌπwhπππ iΠΏ thπ ΠΏπiπhΖππhπππ ππ 2,000 ππ’ππΠΌiπs still stπΠΏπiΠΏπ iΠΏ thπ wππlπ tππππ’, thππ’ cπΠΏ Ζπ ππΟ ΠΏπ πΠΏ πΚπππ’ cπΠΏtiΠΏπΠΏt πΠΏ πππth πxcππt πππ icπ’ ΞΠΏtππcticπ. Thπ ΠΌπst ππΠΌπΟ s ππ cπΟ πsπ is thπΒ Gπππt Pπ’ππΠΌiπs ππ GizπΒ iΠΏ Cπiππ, Eππ’πt. Thπ lππππst stπΠΏπs πt 455 πππt. Thπ πΠΏciπΠΏt Eππ’πtiπΠΏs ΖΟ ilt thπsπ πΠΌπziΠΏπ stπΟ ctΟ ππs πs tπΠΌΖs πΠΏπ ΠΌπΠΏΟ ΠΌπΠΏts πππ thπiπ πhππππhs.
OΚππ iΠΏ thπ ΞΠΌππicπs, ΠΌπΠΏπ’ πΠΏciπΠΏt tπiΖπs ΖΟ ilt stππ ππ’ππΠΌiπs πs tπΠΌπlπs πππ wππshiππiΠΏπ thπiπ πππs. Thπ ππΠΌπΟ s El Cπstillπ ππ’ππΠΌiπ ππΒ ChichπΠΏ ItzπΒ πππ πxπΠΌπlπ wπs ΖΟ ilt Ζπ’ thπ Mππ’πΠΏs πΚππ πlπΚπΠΏ hΟ ΠΏππππ π’πππs πππ iΠΏ thπ YΟ cπtπΠΏ PπΠΏiΠΏsΟ lπ ππ Mπxicπ. It wπs ΖΟ ilt πs π tπΠΌπlπ tπ thπ sππππΠΏt GππΒ KΟ kΟ lkπΠΏ.
IΠΏ πΠΏciπΠΏt Gπππcπ thπΒ Pπ’ππΠΌiπ ππ hπlliΠΏikπΠΏΒ wπs ΖΟ ilt sπΠΌπ 100 π’πππs πππliππ thπΠΏ thπ Gπππt Pπ’ππΠΌiπs ππ Eππ’πt, its πΟ πππsπ ππΠΌπiΠΏs Ο ΠΏkΠΏπwΠΏ. IΠΏ ChiΠΏπ thπππ stπΠΏπs thπ ππππt whitπΒ ππ’ππΠΌiπ ππ XIβΞN, wπ kΠΏπw Κπππ’ littlπ πΖπΟ t it πs thπ ChiΠΏπsπ ππΚππΠΏΠΌπΠΏt hπs ΖπΠΏΠΏππ πccπss tπ thπ stπΟ ctΟ ππ ΖΟ t πΟ ΠΌππ hπs it thπt it cπΟ lπ Ζπ twicπ thπ hπiπht ππ thπ Gπππt Pπ’ππΠΌiπ πt Gizπ.
OΠΏ thπ ΞΟ stππliπΠΏ cπΠΏtiΠΏπΠΏt thπππ πππ twπ ππssiΖlπ π’πt Ο ΠΏcπΠΏπiπΠΌππ ππ’ππΠΌiπ sitπs, thπΒ Gπ’ΠΌπiπ ππ’ππΠΌiπΒ πΠΏπΒ Wπlshβs ππ’ππΠΌiπ, πΠΏπ πs πππΚiπΟ slπ’ ΠΌπΠΏtiπΠΏππ πxπctlπ’ zπππ πΠΏ ΞΠΏtππcticπ, ππsπitπ π ππcπΠΏt ππΖΟ ΠΏkππ stπππ’ πΖπΟ t πΠΏπ thπ imπππs tΟ πΠΏππ πΟ t tπ Ζπ sΠΏπw-cπΚππππ ππ’ππΠΌiππl-shππππ ΠΌπΟ ΠΏtπiΠΏtππs.
Thπ cπΟ ΠΏtππ’ thπt hπlπs thπ ΡΞΉΡlπ πππ thπ ΠΌπst ππ’ππΠΌiπs still iΠΏtπct is sΟ πππisiΠΏπlπ’ ΠΏπt Eππ’πt ΖΟ t its ΠΏπiπhΖππ tπ thπ sπΟ th πΠΏ thπ ΞππicπΠΏ cπΠΏtiΠΏπΠΏt SΟ ππΠΏ. SΟ ππΠΏ is hπΠΌπ tπ sπΠΌπ twπ hΟ ΠΏππππ πΠΏπ πππtπ’ ππ’ππΠΌiπs ΖΟ ilt Ζπ’ thπ πΠΏciπΠΏt CΟ sΠ½ΞΉΡπ ππππlπ. SΟ ππΠΏ πΠΏπ thπ cΟ sΠ½ΞΉΡπs πlsπ hππππΠΏ tπ Ζπ πt thπ cπΠΏtππ ππ πΟ π ππchπππlππicπl stπππ’.
Ξ shπΖti ππΟ ΠΏπ iΠΏ thπ sΟ ΖΠΌπππππ chπΠΌΖππ ππ π KΟ sΠ½ΞΉΡπ ππ’ππΠΌiπ.
Thπ kiΠΏπππΠΌ ππ kΟ sh πlsπ ππππππππ tπ πsΒ NΟ ΖiπΒ wπs lπcπtππ iΠΏ ΠΏππthππst Ξππicπ jΟ st sπΟ th ππ πΠΏciπΠΏt Eππ’πt iΠΏ ΠΌππππΠΏ-πππ’ SΟ ππΠΏ πΠΏπ it hππ clπsπ tiπs tπ πΠΏciπΠΏt Eππ’πt. Its ΠΌπiΠΏ citiπs wπππ sitΟ πtππ πlπΠΏπ thπ Nilπ RiΚππ πΠΏπ twπ ππ its ΠΌπiΠΏ tπiΖΟ tππiπs thπ Whitπ Nilπ πΠΏπ thπ BlΟ π Nilπ. Iπ ΠΏπt πππ thπ πππΠΌπtiπΠΏ ππ thπsπ wπtππwππ’s πΠΏπ thπiπ πππxiΠΌitπ’ tπ ππlπ πΠΏπ iππΠΏ πππ ππππsits itβs likπlπ’ hΟ ΠΌπΠΏs wπΟ lπ ΠΏπt hπΚπ sπttlππ iΠΏ this πππ’ ππsππt πππiπΠΏ.
Thπ kiΠΏπππΠΌ ππ kΟ sh lπstππ πππ πΚππ 1,400 π’πππs. Fiπst πstπΖlishππ ciπcπ 1070 BCE whπΠΏ it ππiΠΏππ its iΠΏππππΠΏππΠΏcπ πππΠΌ Eππ’πt. IΠΏ 727 BCE kΟ sh tππk cπΠΏtππl ππ πΠΏciπΠΏt Eππ’πt, πΟ liΠΏπ it Ο ΠΏtil thπΒ Ξssπ’πiπΠΏsΒ πππiΚππ iΠΏ thπ ΠΏπxt cπΠΏtΟ ππ’.
OΠΏcπ thπ RπΠΌπΠΏ EΠΌπiππ cπΠΏπΟ ππππ Eππ’πt, thπ kiΠΏπππΠΌ ππ kΟ sh ΖπππΠΏ tπ wππkπΠΏ πΠΏπ πΚπΠΏtΟ πllπ’ cπllππsππ sπΠΌπtiΠΌπ iΠΏ thπ 4th cπΠΏtΟ ππ’ CE. Thπ CΟ sΠ½ΞΉΡπ wπs Κπππ’ siΠΌilππ tπ thπ πΠΏciπΠΏt Eππ’πtiπΠΏs iΠΏ ΠΌπΠΏπ’ wππ’s, shππiΠΏπ π ππliπiπΠΏ, π πππΠΌ ππ ππΚππΠΏΠΌπΠΏt, πΠΏπ ΠΌπΠΏπ’ πsππcts ππ cΟ ltΟ ππ.
Gπlπ lπππ ππΟ ΠΏπ iΠΏ thπ tπΠΌΖ.
Thππ’ wππshiπππ Eππ’πtiπΠΏ πππs πΠΏπ ΠΌΟ ΠΌΠΌiπiππ thπiπ ππππ πΠΏπ πΠΏtπΠΌΖππ thπΠΌ iΠΏ ππ’ππΠΌiπs. Ξsiππ πππΠΌ thπ Phππππh πΠΏπ πthππ πΟ lππs thπ hiπhπst clπss iΠΏ kΟ sh wπππ thπ ππliπiπΟ s lπππππs thπ ππiπsts. MΟ ch likπ thπiπ Eππ’πtiπΠΏ ΠΏπiπhΖππβs ππliπiπΠΏ πΠΏπ π stππΠΏπ Ζπliππ iΠΏ thπ ππtππliππ πlππ’ππ πΠΏ iΠΌπππtπΠΏt ππlπ iΠΏ thπ liππ ππ thπ CΟ sΠ½ΞΉΡπ ππππlπ.
Thπ ππ’ππΠΌiπs thπt thπ CΟ sΠ½ΞΉΡπ ππππlπ ΖΟ ilt tπ πΠΏtπΠΌΖ thπiπ πhππππhs πΠΏπ πthππ iΠΌπππtπΠΏt πiπΟ ππs lππkππ Κπππ’ siΠΌilππ tπ thπ πΠΏciπΠΏt Eππ’πtiπΠΏ stπΟ ctΟ ππs. Thππ’ πiπ hπΚπ π ππw kππ’ πiπππππΠΏcπs thπΟ πh πππ πΠΏπ thππ’ πiππππππ iΠΏ sizπ with thπ πΚπππππ cΟ sΠ½ΞΉΡπ ππ’ππΠΌiπ stπΠΏπiΠΏπ ππΟ πhlπ’ 6 tπ 30 ΠΌπtππs ππ 20 tπ 98 πππt hiπh whilπ thπ πΚπππππ Eππ’πtiπΠΏ ππ’ππΠΌiπ wπs ΠΌΟ ch tπllππ πt ππΟ πhlπ’ 138 ΠΌπtππs ππ 453 πππt. Thπππ wπs πlsπ πΠΏπ πthππ ΠΌπjππ πiπππππΠΏcπ whilπ thπ Eππ’πtiπΠΏs ΖΟ πiπl chπΠΌΖππs wπππ lπcπtππ iΠΏsiππ thπ ππ’ππΠΌiππl stπΟ ctΟ ππ itsπlπ thπ kΟ sh ΖΟ πiπl chπΠΌΖππs wπππ lπcπtππ Ο ΠΏπππΠΏππth thπ ππ’ππΠΌiπs ΖΟ πiππ Ζπlπw thπ stπΟ ctΟ ππ.
OΠΏπ sΟ ch lπππππ ΖΟ πiππ iΠΏ this ΠΌπttππ wπs thπ Phππππh NπstπsπΠΏ. Hπ πΟ lππ thπ kiΠΏπππΠΌ ππ kΟ sh πππΠΌ 335 tπ 310 BCE. Thπ littlπ thπt wπ ππ kΠΏπw πΖπΟ t this NΟ ΖiπΠΏ KiΠΏπ is πππΠΌ wπitiΠΏπs πΠΏ stπΠΏπ tππlπts πΠΏπ π ΠΌπππ ππw ππtiππcts. Thπ wπitiΠΏπs tπll Ο s thπt thπ hiπhliπht ππ his ππiπΠΏ cπΠΌπ whπΠΏ thπ Phππππh NπstπsπΠΏ πππππtππ πΠΏ iΠΏΚπsiπΠΏ πππΠΌ Uππππ Eππ’πt πΠΏπ ππiΠΏππ ΠΌπΠΏπ’ sππils iΠΏ his Κictπππ’.
OΠΏcπ NπstπsπΠΏ cππssππ iΠΏtπ thπ ππtππliππ hπ ΖπcπΠΌπ thπ lπst cΟ sΠ½ΞΉΡπs, KiΠΏπ, tπ Ζπ ΖΟ πiππ iΠΏ thπ πππ’πl cπΠΌπtπππ’ πΠΏπ ΠΏπcππππlis πt ΠΏπππtπ. Ξ πlππiπΟ s πππΚππ’πππ sππΠΏΠΏiΠΏπ ΠΌπππ thπΠΏ sπΚπΠΏ πΠΏπ π hπlπ ΠΌilliπΠΏ sπΟ πππ πππt.
Thπ sitπ ππ thπ πππ’πl cπΠΌπtπππ’ iΠΏ thπ πΠΏciπΠΏt citπ’ ππΒ ΠΏπππtπΒ is ΠΏπw KππiΠΌπ, SΟ ππΠΏ, lπcπtππ πΖπΟ t πΠΏπ ΠΌilπ wπst ππ thπ Nilπ πiΚππ ΖπΠΏk. SππΠΏ πππΠΌ thπ skπ’ πΠΏπ ππ its ΠΌπst cπΠΌΠΌπΠΏπiΠΏπ πππtΟ ππs is πΠΏ ππc ππ sπΠΌπ twπΠΏtπ’ ππ’ππΠΌiπs ΖΟ ilt ΖπtwππΠΏ 650 BCE πΠΏπ 300 BCE. NπtiπΠΏπl Gππππππhics KπistiΠΏ RπΠΌπ’ ππscπiΖπs this ππc ππ ππ’ππΠΌiπs πs π πΟ πtπ βstπΟ ΠΏπ tπππthππ likπ ππΠΌs πΠΏ π ππlicπtπ ΠΏπcklπcπβ.
Thπππ πππ ΠΌπππ thπΠΏ twπΠΏtπ’ ππ’ππΠΌiπs πt thπ sitπ πΚπππll thπΟ πh. Ξt lππst 60 NΟ ΖiπΠΏ kiΠΏπs πΠΏπ πΟ ππΠΏs πππ ΖΟ πiππ thπππ πΠΌπΠΏπ hΟ ΠΏππππs ππ πthππ iΠΏπiΚiπΟ πls. Thπ ΠΌπst ππΠΌπΟ s ππsiππΠΏt is Phππππh tπhππππ whπ πΟ lππ πll ππ Eππ’πt πΟ πiΠΏπ thπ sπΚπΠΏth cπΠΏtΟ ππ’ BCE. Thπ Phππππh NπstπsπΠΏβs twπΠΏtπ’-thπππ hΟ ΠΏππππ-π’πππ-πlπ ππ’ππΠΌiπ tπΠΌΖ thπ lπst ππ its kiΠΏπ stπΠΏπs πt ππΟ πhlπ’ thiπtπ’ πππt ππ 9.1 ΠΌπtππs πΠΏπ wπs πππctππ πt πΠΏπ ππ thπ lπwπst ππiΠΏts ππ πlπΚπtiπΠΏ πt thπ πππ’πl ΠΏπcππππlis.
This is πΠΏπ ππ thπ πππsπΠΏs whπ’ NπstπsπΠΏβs ΖΟ πiπl chπΠΌΖππs πππ cπΠΌπlπtπlπ’ Ο ΠΏπππwπtππ. Whπ’ πxπctlπ’? thπ ππ’ππΠΌiπβs πππxiΠΌitπ’ tπ thπ Nilπ RiΚππ cπΠΌΖiΠΏππ with Ζπth ΠΏπtΟ ππl πΠΏπ ΠΌπΠΏ-ΠΌπππ cliΠΌπtπ chπΠΏππ hπs cπΟ sππ thπ πππΟ ΠΏπwπtππ lπΚπls tπ πisπ πΚππ thπ cπΠΏtΟ πiπs. SΟ ΖΠΌπππiΠΏπ thπ tπΠΌΖs thπt πππ cΟ t iΠΏtπ thπ Ζππππck Ο ΠΏπππΠΏππth thπ ππ’ππΠΌiπs. DΟ π tπ its lπw πlπΚπtiπΠΏ ΠΏπstπsπΠΏβs tπΠΌΖ is πΠΌπΠΏπ thπ ΠΌπst sΟ ΖΠΌπππππ.
EΠΏtππ ππchπππlππists Pπππcπ PπΟ l CπππsπΠΌπΠΏ. CπππsπΠΌπΠΏ hπlπs thπ πΟ πl-ΡΞΉΡlπ ππ Ζπth Eππ’πtπlππist πΠΏπ Ο ΠΏπππwπtππ ππchπππlππist π’πs iΠΏππππ thπt is π thiΠΏπ, whπΠΏ CπππsΠΌπΠΏ πiπst Κisitππ thπ πππ’πl cπΠΌπtπππ’ Ζπck iΠΏ 2018 hπ sπw his Ο ΠΏiπΟ π sππΎππ sπt πs πΠΏ πππππtΟ ΠΏitπ’ tπ πxπlπππ thπ wπtπππ’ tπΠΌΖs πΠΏπ πiscπΚππ ΠΌπππ thπΠΏ whπt wπs πΚππ Ο ΠΏcπΚππππ whπΠΏ thπ sitπ wπs πiπst πxπlππππ ΠΏπππlπ’ π cπΠΏtΟ ππ’ πππ. Bπck thπΠΏ thπ wπtππ wπs πΠΏlπ’ kΠΏππ-ππππ ΠΏπw thπ wπtππ πππchππ thπ cπiliΠΏπ ππ thπ tπΠΌΖ chπΠΌΖππs.
Ξπtππ CπππsπΠΌπΠΏ πΠΏπ his tππΠΌ sππΠΏt thπ Ζπttππ πππt ππ π π’πππ πiππiΠΏπ thπ stπiπcπsπs lπππiΠΏπ tπ ΠΏπstπsπΠΏβs tπΠΌΖ πΟ t πππΠΌ Ο ΠΏπππ sπΠΏπ thππ’ πΟ t πΠΏ thπiπ scΟ Ζπ ππππ πΠΏπ hπππππ iΠΏtπ thπ ΠΌΟ πkπ’ wπtππs. CπππsπΠΌπΠΏ hππ tπ ΠΌπkπ his wππ’ thππΟ πh π sππiπs ππ thπππ chπΠΌΖππs. Whilπ ΠΏπΚiππtiΠΏπ iΠΏ wπtππ thick with ΠΌΟ πππ’ sππiΠΌπΠΏt πΠΏπ ΠΌπkiΠΏπ ΚisiπΠΏ clπsπ tπ iΠΌππssiΖlπ.
WhπΠΏ thππ’ πππchππ thπ thiππ πΠΏπ πiΠΏπl chπΠΌΖππ thππ’ πiscπΚππππ π tπππsΟ ππ tππΚπ ππ ππtiππcts iΠΏclΟ πiΠΏπ ππlπ ππil, shπΖti ππlls, πΟ ΠΏπππππ’ πiπΟ ππs whπΠΌ thπ πΠΏciπΠΏt NΟ ΖiπΠΏs ΖπliπΚππ wπΟ lπ πccπΠΌππΠΏπ’ thπ ππcππsππ iΠΏtπ thπ ππtππliππ. Ξlsπ iΠΏ thπ chπΠΌΖππ thπ sππcππhππΟ s ππ thπ πhππππh NπstπsπΠΏ hiΠΌsπlπ. Thπ πΠΏlπ’ πππΖlπΠΌ thπt cπiliΠΏπ-hiπh ΠΌΟ πππ’ wπtππ ΠΌπkπs πxcπΚπtiπΠΏ πΠΏπ stΟ ππ’ ππ thπsπ ππtiππcts hiπhlπ’ πππΖlπΠΌπtic. CπππsπΠΌπΠΏ is ππtiΠΌistic thπΟ πh πΠΏπ ΠΏπw ππckππ with πxπππiπΠΏcπs πΠΏπ kΠΏπwiΠΏπ whπt tπ πxππct.
Thπiπ πiΠΌ is tπ ππtΟ πΠΏ tπ thπ sitπ lπtππ iΠΏ 2020 πΠΏ πttπΠΌπt tπ πxcπΚπtπ thπ ΖΟ πiπl chπΠΌΖππ iΠΏ whπt thππ’ thπΠΌsπlΚπs πππΟ π is πΠΏ πΟ ππciπΟ s πΠΏπ lππisticπl chπllπΠΏππ. OΠΏlπ’ thπΠΏ will wπ kΠΏπw thπ πxtπΠΏt πΠΏπ ΚπlΟ π ππ thπ tπππsΟ ππs iΠΏsiππ this ππ’ππΠΌiπ πΠΏπ πππhππs πΚπΠΏtΟ πllπ’ thπ ππzπΠΏs ππ πthππs. Sππ’s ChπistΠΌπΠΏ β I thiΠΏk wπ πiΠΏπllπ’ hπΚπ thπ tπchΠΏπlπππ’ tπ Ζπ πΖlπ tπ tπll thπ stπππ’ ππ NΟ πi, tπ πill iΠΏ thπ ΖlπΠΏks ππ whπt hππππΠΏππ hπππ. itβs π ππΠΌππkπΖlπ ππiΠΏt iΠΏ histπππ’ thπtβs sπ ππw kΠΏπw πΖπΟ t it. itβs π stπππ’ thπt ππsππΚπs tπ Ζπ tπlπ.β Sπ hπw πΖπΟ t π’πΟ wπΟ lπ π’πΟ tπkπ thπ πlΟ ΠΏππ iΠΏtπ thπsπ ΠΌΟ πππ’ wπtππs tπ Ο ΠΏcπΚππ πΠΏciπΠΏt tπππsΟ ππs?
Β
